In Cusco

Ik was op 1 september met een half uur treinvertraging - 2 uur voor het geplande vertrek naar Madrid - op Schiphol, waar de bekende gekte aan drukte en zenuwachtige mensen het hele jaar doorgaat. Hoewel ik ontdaan van elk metaal (m.u.v. m’n gouden kiezen) en overbodige kleding door het terroristenpoortje werd geleid begon het ding angstaanjagend alarmerend te piepen, en ontkwam ik gelukkig niet aan de zacht aftastende handen van een heerlijk vrouwelijke man die er ook rustig de tijd voor nam om elk lichaamsdeel te bevoelen op verborgen gereedschap. (In Madrid herhaalde zich dat, maar werd ik betast door een metaaldetector. In Lima mocht ik ondanks de piep doorlopen.)
Na de check nog ruim tijd voor een broodje en een heerlijke beker warme chocolademelk met een sudoku. Omdat om 19.10 het vliegtuig zou vertrekken heb ik me een half uur daarvoor naar de vertrekhal begeven waar het te vervoeren vee al geduldig in lange rijen stond opgesteld achter de daarvoor bestemde balie. Dus maar een stoel bezet gaan houden tot de rij zo goed als opgelost was waarna ik rustig naar mijn tenslotte daarvoor gereserveerde plaats aan het raam kon plaatsnemen; met zicht op de linker vleugel met één motor, viel me meteen op (en zag me weer de noodlanding maken op Malta, onderweg naar Libie). En bedacht me meteen dat op basis van het gokbeginsel de kans dat er nog een keer een motor zou uitvallen niet groter is dan het winnen van een van de te vele loterijen waar ik aan deelneem; allemaal voor het goede doel natuurlijk.
Hoe het ook zij, we vertrokken een half uur te laat, wat tenminste synchroon liep met de trein. Maar daarna ging het voorspoedig, incluis een geweldige turbulentie, die helaas wat bleekjes afstak bij de ervaring tijdens het familie-uitje de maandag ervoor in de Efteling.
- Vermeldenswaard hier is dat ik dit jaar niet alleen samen met Simone stuntte, maar we gezelschap kregen van Douwe in de Vliegende Hollander en van Bregt in de bobslee. Hulde voor Thijs en Koen die voor het eerst ook aan het stunten sloegen en het avontuur met de achtbanen aangingen. -
Overigens kon er in het vliegtuig waarschijnlijk i.v.m. bezuinigingen bij Iberia Airlines nog niet een kopje thee af, en ik verdomde het om er een te kopen. Tenslotte in Madrid me aan een heerlijk broodje kaas en ensalada mixta vergrepen die ineens door de uitgespaarde thee betaalbaar werden. Op de minuut af taxiede de Airbus A340-300, tot de laatste stoel bezet, om 01.15 naar de startbaan, om na precies 11 uur vliegtijd en een afstand van bijna 10.000 kilometer 4 uur later, want om 05.30 plaatselijke tijd in Lima te landen. Nou ja, voor we buiten waren, ik m’n bagage had en weer was ingecheckt voor het laatste stuk naar Cuzco was het inmiddels 07.00 uur en had ik nog wat tijd voor een sudoku alvorens in een wat oudere airbus A319 te stappen die ons in een uur naar Cusco bracht, want zo blijkt die plaats hier te heten. En wij het maar als Cuzco blijven schrijven, eigenwijze Hollanders/Europeanen dattemu zijn.
Wie overigens last heeft van vliegangst en daar definitief van afwil moet naar Cusco vliegen; daarna is elke vliegreis een makkie. In Lima was het bewolkt en mistig, maar al snel zaten we boven de wolken en was te zien hoe bergtoppen uit het wolkendek omhoog rezen. Met de bergtoppen ging ook de vliegmachine mee omhoog en was er op een bepaald moment geen wolkje meer te bekennen, dus ongelooflijk goed zicht op de bergen, niet meer dan laat zeggen 100 meter onder ons. Toen kwam Cusco in zicht en ging het toestel dalen en een U-bocht maken boven de bergtopjes waar we nog overheen moesten, die we vervolgens in het draaiend dalen bijna met het landinggestel raakten, om daarna een dal in te glijden met een landingsbaan die zo kort is dat het vliegtuig, vol in de blokken en wij ongeveer met het hoofd tegen de voorstoel, precies op tijd zijn vaart had verminderd om de scherpe bocht naar de ontvangsthal te kunnen maken, weliswaar met piepende banden maar zonder uit de bocht te vliegen. Op dat moment ontlaadde de spanning in het vliegtuig zich in een spontaan applaus voor de architect van het vliegveld.
Ik werd opgehaald door een taxi, ingehuurd door het hotel.

Een hotel overigens met een achterliggende missie: de opvang van straatkinderen. Kijk maar eens onder www.stichtingninos.com. Jolanda van den Berg, die ik hier inmiddels ontmoet heeft runt in Cusco inmiddels 2 hotels, geeft dagelijks zo’n 600 kinderen gratis te eten en te drinken in de 2 kinderrestaurants die ze runt, zolang de kinderen op de lagere school zitten, zorgt voor artsen en tandartsenzorg, huiswerkbegeleiding en sportlessen, en runt daarnaast haar gezin met 2 eigen dochters en twaalf geadopteerde straatkinderen, maar dat terzijde.

Nadat ik in het hotel had ingecheckt en was ingericht ben ik even op bed gaan liggen met het idee toch wat te rusten. Maar met een wat onrustige en opdringerige hartslag die kwam opzetten kwam daar weinig van terecht. Dus ben ik Cusco maar gaan verkennen, want al lopend zo weet ik, komt m’n hart sneller weer in een normaal ritme, wat gelukkig ook gebeurde. Meteen wat cocathee en bladeren gekocht, want die drinken en kauwen helpt tegen hoogteziekte. Ook staat er op de binnenplaats, waar ook de stoelen van het restaurant staan en waaraan mijn kamer grenst, een plant waarvan ik een aantal blaadjes tussen mijn handen moet wrijven en de lucht ervan moet inademen, zo werd me door Jolanda aangeraden. Het was een zonovergoten dag, dus de kleur van m’n hoofd en onderarmen is al een teint roder. De temperatuur hier schommelt tussen de 5 en 15 graden, vooral ’s avonds koelt het flink af. Maar overdag in de zon is het beduidend aangenamer. Maar ben je dan weer in de schaduw voel je dat het niet warmer is dan een graad of 15. Tijdens mijn wandeling kwam ik bij een kerk annex museum, wat m’n aandacht trok. Het bleek een oude Incatempel te zijn die door de barbaarse Spanjaarden werd ontmanteld maar niet af te breken was, tenzij met veel dynamiet. Er werd een nieuwe kerk met klooster aangebouwd en de tempel werd geïntegreerd. Deze Qorikancha tempel is een ongelooflijk ingenieus bouwwerk waarvan de uit de rotsen gehakte stenen als een soort lego van gat en pin werden voorzien en zo in elkaar geschoven werden, zonder gebruik te maken van cement dus. Daarbij komt dat geen muur loodrecht is, maar altijd ligt helt, wat bij ingangen en lichtgaten leidt tot trapeziumvormen. Elke ruimte in de tempel heeft vele nissen die als altaar in gebruik waren en gouden en zilveren voorwerpen, beelden e.d. versierd met juwelen waren uitgestald. Tot de Spanjaarden kwamen….

Inmiddels is het zaterdagavond 3-9 en valt er al wel iets over dit deel van de wereld te zeggen. Qua opzet van de stad doet het overigens erg op Azië denken, veel kleine winkeltjes, straatverkoop, straathonden, armoede, kinderen die meewerken, en vooral: heel veel kinderen op straat, de meeste met een schooluniform. Maar toch is de sfeer anders, en dat komt niet alleen maar door de onder Spaanse invloed gebouwde kerken die in Cusco prominent aanwezig zijn. Ik zal daar in een volgend stukje meer over zeggen. En er zeker op ingaan in de lezing die ik in december geef. De mensen hier hebben zeker overeenkomsten met de mensen uit Nepal en India en omringende landen, bruin en bruinogig tot donker, maar niet echt zwart, wat je in Zuid India soms wel ziet. Verder zijn de jongeren vooral westers gekleed en zie je nog tamelijk veel mensen traditioneel gekleed, soms nog met die typisch Peruaanse ronde hoge hoeden. Naast de vele winkeltjes ook heel veel restaurantjes die allemaal een graantje willen meeplukken van de stijgende toeristenmarkt die langzaam weer aan het opkrabbelen is na jarenlange ellendige strijd om de macht, met name tussen de grootgrondbezitters en de Maoïsten van het lichtend pad. Verder is het bijzonder dat de zon weliswaar van oost naar west gaat, maar in het noorden staat i.p.v. in het zuiden. Dat werkt op mij desoriënterend. Maar laat ik voor de liefhebber eerst iets zeggen over de geschiedenis van Peru.

Geschiedenis.
Wie aan Peru denkt kan niet om het Inca tijdperk en de Incacultuur heen. Toch heeft het Inca-rijk maar zo’n honderd jaar geduurd en verdween met de komst van de Spanjaarden die plunderend zich de Inca schatten toe-eigenden en de leiders verdreven of vermoorden. De Inca cultuur leunde stevig op de vele voorgaande culturen en rijken, waardoor ook beweerd kan worden dat de Inca’s zo’n vierhonderd jaar in deze contreien vertoefden. De eerste bewoners van Zuid-Amerika trokken hoogstwaarschijnlijk al zo’n twintig duizend jaar geleden door dit gebied, maar de eerste sporen van menselijke aanwezigheid dateren van ongeveer elfduizend jaar geleden. Aangenomen wordt dat de Indiaanse bevolking van Amerika afstamt en wel van groepen die ooit vanuit Azië de Beringstraat overstaken en afzakten naar het zuiden. Pas drieduidend jaar geleden begon de landbouw zich te ontwikkelen. Dat de toenmalige bevolking zich ook op cultureel vlak ontwikkelde blijkt uit archeologische vondsten van ruïnes en keramiek o.a. in de tropische regenwoudzone tot in het zuiden van Ecuador. Voorbeelden zijn de ongeveer 3900 jaar oude tempel van Kotosh en piramiden van Florida in de Rimacvallei en Rio Seco in de kuststreek.
Chavin (900-200 voor Christus) is één van de oudste culturen in Peru waarvan de symbolen en cultusfiguren op aardewerk in grote delen van Peru zijn terug te vinden. De Paracascultuur (van 700 voor tot 350 na Christus) werd bekend door de verfijnde , kleurrijke weeftechnieken en grote variatie aan aardewerk. Met name het droge woestijnklimaat heeft bijgedragen aan de conservering van graven en mummies uit dit tijdperk. Paracas wordt gezien als de voorloper van de Nazcacultuur (200-800 na Christus), een tijdperk van grote kunstzinnige ontwikkelingen langs de zuidkust van Peru. Bekend zijn de fameuze Nasca-lijnen in de woestijn die vanuit de lucht gezien abstracte figuren en dieren laten zien. Overigens is ondanks uitgebreide studie nog weinig bekend over de betekenis van de lijnen en de wijze waarop ze met ingenieuze precisie en symmetrie zijn aangelegd. In diezefde periode (200 voor tot 600 na Christus is de Moche-cultuur van belang die zich bevond aan de noordkust, waar de in piramidevorm gebouwde zonnetempel en maantempel nog te vinden zijn. (Bekend van Kuifje inPeru!) Pas in 1987 werd het graf van Senor de Sipán gevonden behorend tot het Moche-rijk. De vondst van dit vrijwel onaangetaste graf vol met een rijke schakering aan kunstvoorwerpen is vergelijkbaar met de vondst van het graf van Toetanchamon in Egypte. De kunstvoorwerpen uit deze tijd geven een beter beeld van het dagelijkse leven dan de voorgaande culturen. De infrastructuur van de Moche zou een inspiratiebron van de Inca’s zijn geweest. Vanaf ca. 600 heerste het Wari- of Huari-koninkrijk in het noorden en het Tiwanaku- of Tiahuanacu-rijk in het zuiden, beide rijken waren met elkaar verbonden en ontwikkelden samen nieuwe belastingsystemen en voerden een efficiënt systeem in van verplichte arbeid voor de staat, wat later de Inca’s overnamen. In de twaalfde eeuw raakten beide rijken in verval en ontstonden kleinere staten, waaronder dat van de Inca’s rond het huidige Cusco (dat navel betekent als symbool van het centrum van de wereld). In deze tijd ontstonden in deze regio spectaculaire bouwwerken waarvan de ruïnes tot op de dag van vandaag bewondering oogsten. Bij opgravingen zijn bouwstructuren gevonden die dateren rond 1250, waarvan enkele met inscripties die niet te onderscheiden zijn van de Egyptische hiërogliefen die dateren van duizenden jaren voor Christus. Het Incarijk vindt zijn start bij de overwinning op de Chanka’s in 1438. De Chanca’s leefden ten westen van de Inca’s en stonden op het punt het kleine Inca-rijk te veroveren, maar de tweede zoon van de toenmalige Incaheerser versloeg de Chanca’s en riep zichzelf uit tot koning Pachacutec. Nog geen 25 jaar later heerste deze Pachacutec over een rijk dat zich uitstrekte tot het Junínmeer in het noorden en het Titicacameer in het zuiden. In de daaropvolgende jaren veroverde zijn zoon Túpac Yupanqui het gehele noorden van het huidige Peru en het zuiden van Ecuador, waarna in de jaren zeventig en tachtig van de vijftiende eeuw een enorme expansie van het Incarijk plaatsvond. Het gehele Andes-gebied van Bolivia, Noordoost-Argentinië, en het noorden en midden van Chili tot aan het huidige Santiago werden door zoonief aan het rijk toegevoegd. Daarna was het Túpacs zoon die de grenzen nog wat verder oprekte.

In een later stuk zal ik zeker nog op het Inca-imperium terugkomen.
Intussen gaat het mij goed, ben ik redelijk aan de hoogte gewend, heb inmiddels een paar lange wandelingen gemaakt en al prachtige dingen gezien. Want het is inmiddels zondagavond. Daarover later meer. Een hartegroet voor nu. Jef